Mae gwaith menywod ar ffermydd wedi newid llawer iawn yn ystod yr ugeinfed ganrif. Cyn sefydlu’r Bwrdd Marchnata Llaeth ym 1933 ar ffermydd oedd yn cadw gwartheg godro, byddai’r llaeth yn cael ei ddefnyddio i wneud menyn a chaws i’w werthu ar y farchnad bob wythnos i sicrhau ‘arian y fasged’ i’r ffermwraig. Menywod fyddai’n godro fynychaf, yn aml iawn allan ar y clos/buarth i mewn i fwced agored, gan eistedd ar stôl drithroed a symud fel y byddai’r fuwch yn cerdded yn ei blaen.

Ar ôl 1933 byddai’r llaeth yn cael ei oeri, ei arllwys i ganiau mawr a châi’r rhain eu rhoi ar ben y ffordd i’r lori laeth eu cario i ffwrdd i ffatri laeth i wneud menyn, caws a llaeth powdwr. Er bod peiriannau godro wedi’u dyfeisio ers blynyddoedd, yn ystod ac ar ôl yr Ail Ryfel Byd, y daethon nhw yn boblogaidd.

Sylwch ar Leah Roberts, Nant Gwynant yn godro â llaw ar fuarth y fferm, c.1939.

A Morfudd James, San Clêr, gyda’r peiriant godro cynta ar ei fferm, c.1950.

Gwrandewch ar Joyce Phillips o Ffynnon-groes, sir Benfro yn sôn am ddiwrnod gwaith arferol ar fferm tua 1950.

© Copyright / Hawlfraint Hanes Merched Cymru 2002. All Rights Reserved / Cedwir pob hawl.