caur

A. Y menopôs / diwedd y misglwyf :

(i) Ray Tobias, Ffostrasol (9216) : Dywed iddi gael “tough time” gyda’r menopôs. Nid oedd yn gallu ymdopi mwyach â gofalu am saith o bobl a rhedeg siop llawn amser. Gallai fod wedi torri allan i lefain. Teimlai fel cydio mewn cornel lliain bwrdd a dymchwel y llestri arno i gyd. Yn ffodus roedd ganddi feddyg teulu cydymdeimladol a dwedai ef fod 10% yn ei gael yn wael, 8% o’r rhain yn wael iawn a 2% yn wael iawn, iawn. Honnai fod Ray yn un o’r 8% gwael iawn. Dim ond cyffuriau gwrth-iselder oedd yn cael eu cynnig bryd hynny ac aeth yn gaeth iddynt. Bu’n frwydr hir i ddod oddi arnynt ond llwyddodd yn y pendraw.

B. Ysgariad :

Tan ddiwedd yr ugeinfed ganrif does dim amheuaeth nad oedd, chwedl Glenys Morris, Llanbedr Pont Steffan ‘tipyn bach o stigma o gael ysgariad’. Soniodd ein siaradwyr am y gofid o gael rhieni a oedd wedi gwahanu, am briodi cymar oedd wedi ysgaru ac hefyd am fynd trwy drawma ysgariad eu hunain.
Dioddefodd eraill fywydau priodasol anhapus am nad oedd gadael eu plant yn opsiwn real iddynt. Oherwydd sensitifrwydd y defnydd ni enwir y siaradwyr yn yr adran hon dim ond rhoi blas o beth o’r defnydd.

(i) Siaradwraig o Landysul (8777) : Gwahanodd ei rhieni pan oedd hi’n naw oed, digwyddiad ‘whithlyd ofnadwy’. Rhannwyd y plant rhwng y rhieni a chollodd hi gyfle i ddod i adnabod ei thad yn dda. Oherwydd yr amgylchiadau cawsant hwy eu magu ar y plwyf. Wnai dyn y plwyf ddim dod at y ty am ei fod yn rhy bell ac roedd yn rhaid mynd i aros amdano ar ‘ben yr hewl’.

(ii) Edrydd siaradwraig o Lanbryn Mair (9612) hanesyn am ei modryb a oedd yn byw ym Methesda. Cafodd ei modryb ei thorri allan o gymundeb y capel gan un o’r diaconiaid am ei bod wedi ysgaru. Cerddodd heibio iddi gan wrthod y cwpan cymun iddi. O ganlyniad arferai ei modryb gerdded allan o’r capel wedi’r digwyddiad hwn cyn gweini’r cymun a mynd adre. Gadawsai ei gwr am ei fod yn ei chamdrin yn gorfforol.

(iii) Siaradwraig o Fallwyd (9317) : ‘odd hi fel hyn bryd `ny – gwedwch chi bod chi ddim yn hapus `da’ch gwr, och chi ishe mynd odd wrtho fe, wel, le och chi’n mynd i fynd? ... Odd raid chi feddwl ddwyweth cyn mynd yn doedd? Wi’n credu bod e’n beth da `fyd achos ma lot heddi fel `se nhw ddim yn trïo’.

(iv) Siaradwraig o Gaerfyrddin (8958) : Roedd ei gwr yn hynod gybyddlyd ac o’r herwydd bu bron â’i adael sawl tro. Ei gwr fyddai’n siopa am fwyd hyd yn oed a dim ond dwywaith y flwyddyn, i brynu dillad i’w chwe phlentyn, y cai hi fynd i’r dre. Dechreuodd hi ar ei thaith (i’w adael) sawl gwaith ond, oherwydd y plant, dychwelodd bob tro. Ceisiodd sicrhau ei hincwm ei hun trwy werthu nwyddau ar y farchnad a thrwy wau sanau. Mae sawl un wedi dweud wrthi y dylai ysgrifennu’i hunangofiant ond byddai yn llefain gormod wrth gofio’r cyfnod hwnnw. Dyma pam fod y siaradwraig hon yn cydfynd â chyd-fyw cyn priodi.

(v) Siaradwraig o Bwllheli (8981) : Penderfynodd hi a’i gwr wahanu wedi ugain mlynedd o briodas a chanddynt ddau blentyn. Roedd yn benderfyniad anodd iddi gan fod gwahanu ac ysgaru yn bethau prin iawn yn y pumdegau.

(vi) Siaradwraig o Ben-y-groes (8777) : Priodas fechan gafodd y siaradwraig hon am fod ei gwr wedi bod yn briod o’r blaen ond eto roedd y briodas mewn capel ac roedd hynny’n bwysig iddi.

(vii) Siaradwraig o’r Bont-faen (9171) : Pan gafodd ysgariad roedd ei theulu yn gofidio yn fawr am y peth gan mai hi oedd y cyntaf o blith ei holl gyfnitherod a chefndryd i fynd trwy’r profiad. Teimlai y tu allan i’w theulu am gyfnod.

(viii) Siaradwraig o Gastell Nedd (9002) : Wedi ugain mlynedd o briodas, a chanddi deulu ifanc yn dibynnu arni, bu’n rhaid i’r siaradwraig hon ysgwyddo baich ail-hyfforddi yn ei swydd er mwyn gallu cynnal ei theulu heb ei gwr. Bu ei theulu hi ei hun yn gefn mawr iddi trwy’r dyddiau anodd. Yn ôl ei mam nid fyddai Duw yn rhoi iddi yr hyn na allai ei oddef.

DIWEDDGLO :

Mae sylwadau Mair Lloyd Davies, Pwllheli (9588) ond o Borthmadog yn wreiddiol yn crisialu llawer o’r agweddau at garu, priodi a byw ers lawer dydd. GWRANDEWCH arni siarad â Sharon Owen:

Mair : On i’n meddwl bod o’n fendigedig os odd `na rywun efo cariad `te w’chi a cal modrwy ddyweddïo `te a mynd i dre ar nos Sadwrn i gwarfod `u cariad dach chi’n gwbod a mynd i pictiwrs – wel dyna odd nefoedd oen i’n feddwl `de. ... Dwi `di deud yndo, am bo fi’n meddwl `na cal cariad a dyweddïo a hel `ch bottom drawer a cal gwr a wedyn oeddach chi’n meddwl - dyna fo. Ond ma lot o’r genod rheini, fatha finna, ddim wedi cal addysg uwch a mynd i goleg, wedyn doedd ein disgwyliada ni ddim yn rei, ella, uchal iawn ynde. Ond heddiw mae `na gymaint o gyfleon yndoes? Wyddoch chi doedd gin , wel doedd gin `n neiniau ni yn sicir ddim a doedd gin lot , dwi `di sôn am ferchaid oeddan nhw ddim yn gweithio – doedd gynnon ddim mo’r dewis nagoedd, doedd gynnon nhw ddim. Oeddan nhw’n hollol ddibynnol ar y gwr doeddan, am `u cynhaliaeth. Doedd `na `nunlla iddyn nhw fynd nagoedd. Wedyn oeddan nhw’n gneud y gora o’r gwaetha yn doeddan. Mae’n debyg bod `na anhapusrwydd ond oedd pobol yn dysgu byw efo fo `n doedd w’chi. Oedd `n hen nain i, oedd gynni hi unarddeg o blant a’i gwr hi’n gweithio yn chwaral. Lle basa hi `di mynd a be fasa hi `di neud? – fysa `na’m byd iddi neud na fasa? Oedd ganddi ddim dewis nagoedd? Dwi ddim yn gwbod oedd hi’n hapus ynta oedd hi’n anhapus ond dyna fo. Ond heddiw ma gin – ma merchaid yn gyfartal tydyn, a diolch am hynny `de w’chi .
Sharon : Tua pa bryd dach chi’n meddwl naeth hynna ddechra newid `ta? Oeddach chi’n sylwi arno fo ar y pryd `ta jyst wrth sbïo nôl?
Mair : O na, ma’r bilsan atal-cenhedlu `di gneud byd o wahaniaeth dydi. Yntydi? W’chi dodd gin merchaid ddim dewis – oeddan nhw’n priodi, oeddan nhw’n beichiogi, oeddan nhw’n cael plant a dyna fo. Heddiw ma ginnoch chi’r dewis, does, ydach chi’n dymuno cael plant’.